foto – Pixabay Tatrzański Park Narodowy jest jednym z dwudziestu trzech parków narodowych znajdujących się na terenie Polski. Celem jego powstania było pragnienie ochrony unikatowej przyrody Tatr, co jest o tyle istotne, że okolice te są bardzo chętnie i tłumnie odwiedzane przez turystów z Polski i nie tylko. Co warto wiedzieć na temat Tatrzańskiego Parku Narodowego? Poniżej znajdują się wybrane ciekawostki na jego temat. 1. Utworzenie obszaru chroniącego przyrodę Tatr to pomysł, który zrodził się już w XIX wieku. W rzeczywistości udało się go zrealizować dopiero po drugiej wojnie światowej. Tatrzański Park Narodowy został założony w 1955 roku na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z roku 1954. 2. Tatrzański Park Narodowy znajduje się na południu województwa małopolskiego. Zajmuje powierzchnię niemal 22 tysięcy hektarów i jest jednym z największych parków narodowych w Polsce. Rocznie odwiedza go około dwóch i pół miliona osób, a w 1993 roku został wpisany na listę Rezerwatów Biosfery UNESCO. 3. W granicach Tatrzańskiego Parku Narodowego znajdują się w całości polskie Tatry, ale również kompleksy leśne, które przylegają do nich od strony północnej i których obszar obejmuje ponad 3 tysiące hektarów. Należą do nich część Pogórza Bukowińskiego oraz Rowu Podtatrzańskiego. 4. W drugiej połowie XIX wieku Wysoki Sejm Galicyjski podjął temat ochrony przyrody tatrzańskiej, uchwalając ustawę, która była jedną z pierwszych norm tego typu w całej Europie. Ustawa obejmowała między innymi zakaz łapania oraz sprzedawania zwierząt alpejskich, które są typowe dla Tatr. W tym celu utworzono straż myśliwską. Co ciekawe, jej pierwszymi członkami byli nawróceni kłusownicy, którzy po latach uprawiania zakazanego procederu stali się wielkimi obrońcami tatrzańskiej fauny i flory. 5. Jedną z największych przeszkód, które stały na drodze do utworzenia Tatrzańskiego Parku Narodowego, były firmy, które chciały znacznie rozbudować infrastrukturę turystyczną na tych terenach. Ze względu na to w 1939 roku utworzono specjalną jednostkę, Park Przyrody w Tatrach, której celem było dbanie o tatrzańską faunę i florę zarówno ze względów historycznych i pamiątkowych, jak i naukowych. 6. Od strony południowej Tatrzański Park Narodowy sąsiaduje ze swoim odpowiednikiem po stronie słowackiej, czyli TANAP-em. Po stronie słowackiej park narodowy obejmujący góry powstał sześć lat wcześniej niż w Polsce. 7. W latach pięćdziesiątych, kiedy powstawał Tatrzański Park Narodowy, Tatry były w fatalnym stanie, a liczba dzikich zwierząt, które w nich żyły, nie robiła wielkiego wrażenia. W równie złym stanie znajdowały się kompleksy leśne. Obecnie jednak, dzięki ochronie, siedemdziesiąt procent powierzchni parku zajmują piękne lasy, a pozostałą część murawy wysokogórskie, woda oraz formacje skalne. 8. Według wytycznych geologów Tatry dzielą się obecnie na Tatry Wysokie, Tatry Bielskie znajdujące się po stronie słowackiej oraz Tatry Zachodnie. Ich podstawę stanowią granitowe skały, ale również dolomit i wapień. W Tatrach znajduje się aż osiemset jaskiń, ale tylko nieco ponad dwadzieścia z nich to jaskinie dostępne dla turystów. 9. Na uwagę zasługuję flora Tatr, na którą składa się ponad tysiąc gatunków roślin, czyli ponad czterdzieści procent ogółu roślin, jakie występują w Polsce. 450 gatunków roślin w Tatrzańskim Parku Narodowym stanowią rośliny górskie, z których niemal połowa występuje wyłącznie w tym miejscu. 10. Do gatunków zwierząt, które występują naturalnie tylko w Tatrzańskim Parku Narodowym, należą między innymi kozica tatrzańska oraz świstak tatrzański. Występują tutaj również rysie, niedźwiedzie brunatne oraz orzeł przedni. 11. Tatrzański Park Narodowy oferuje turystom liczne możliwości aktywnego wypoczynku w iście alpejskim klimacie. Funkcjonuje tutaj turystyka piesza, wspinaczka wysokogórska oraz turystyka rowerowa i narciarska. Na terenie parku istnieje aż 275 kilometrów szlaków, które mają urozmaicony stopień trudności. 12. Szlaki w Tatrach mogą prowadzić do sześciu różnych jaskiń oraz ośmiu schronisk turystycznych. Ponadto na trasie często można spotkać się z drabinkami, łańcuchami czy klamrami, które umożliwiają bezpieczne pokonanie trudniejszych odcinków w wysokich górach. 13. Do miejsca najchętniej odwiedzanych przez turystów należą przede wszystkim Kasprowy Wierch, czyli szczyt o wysokości 1987 metrów, Dolina Kościeliska oraz Giewont, którego główny wierzchołek jest uznawany za najwyższy szczyt w Tatrach Zachodnich. Zaś najwyższym szczytem całych Tatr są Rysy. 14. Jedną z największych atrakcji Tatrzańskiego Parku Narodowego jest również największe jezioro tatrzańskie, Morskie Oko. To charakterystyczne jezioro znajduje się w Dolinie Rybiego Potoku i ma intensywnie zielony kolor. Już w XIX wieku stało się ono wielką atrakcją turystyczną, a także inspiracją wielu polskich artystów, takich jak Adam Asnyk czy Kazimierz Przerwa-Tetmajer. 15. Schronisko pod Rysami jest nie tylko najwyżej położonym, ale również najmłodszym schroniskiem w Tatrach. Budynek nie miał jednak szczęścia i na przestrzeni lat wielokrotnie był zasypywany przez kamienne lawiny. Pierwsze chatki, będące pierwowzorami dzisiejszych schronisk, powstawały w Tatrach już w XIX wieku i były tworzone z myślą o przebywających w górach arystokratach oraz duchownych.

Tatry to nie tylko malownicze szlaki i zachwycające widoki, lecz także zróżnicowany świat fauny i flory. Z racji tego, że klimat tatrzański ma sporo wspólnego z klimatem alpejskim, warunki panujące tutaj są dosyć wymagające. Duża zmienność temperatur w ciągu doby i niska średnia temperatur w ciągu roku sprawiają, że tylko niektóre gatunki zwierząt były w stanie przystosować się do tutejszego klimatu na tyle, aby móc w nim funkcjonować. O jakich zwierzętach mowa? Oto najbardziej znane zwierzęta w Tatrzańskim Parku Narodowym. Tatrzański Park Narodowy: ssaki w Polsce Świat zwierząt występujących w Tatrach jest dosyć złożony i zależy od wysokości danego obszaru oraz jego cech szczególnych. Znajdziemy tutaj wiele gatunków ssaków, ptaków, ryb, płazów oraz owadów. Należy pamiętać, że obszar całego parku objęty jest ochroną. Wśród ssaków żyjących w Polsce na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego należy wymienić: Niedźwiedzia: należącego do największych i najgroźniejszych zwierząt w Tatrach. Długość ich ciała wynosi średnio 170-250 cm, a waga przekracza nawet 200 kg. Niedźwiedzie brunatne z łatwością poruszają się nawet po najtrudniejszym terenie i potrafią biegać nawet 50km/h. Zimą zapadają w sen, podczas którego tracą 1/3 masy swojego ciała. Kozicę tatrzańską: występującą głównie w piętrze kosodrzewiny, a latem przenoszącą się na wyżej położone tereny i granie. Kozica przystosowana jest do życia na wysokościach, a jej specyficzna budowa ciała umożliwia przetrwanie w najtrudniejszych warunkach. Żywi się trawą i ziołami. Świstaka: którego, dzięki jego krępej i charakterystycznej sylwetce, nie pomylimy z żadnym innym ssakiem w Polsce. Aktywne w trakcie dnia świstaki zamieszkują wykopane przez siebie nory, w których spędzają 90% swojego życia. Są zwierzętami roślinożernymi, które żywią się głównie świeżymi pędami, bylinami i kłączami. Lisa: o charakterystycznej rudej sierści, który jest aktywny głównie nocą. Mieszka w ziemnej norze i żywi się praktycznie wszystkich, co nadaje się do jedzenia: małymi gryzoniami, zwierzętami, a także owocami i larwami owadów. Lis odgrywa istotną rolę dla poprawnego funkcjonowania tutejszej fauny. Jelenia europejskiego: który jest najliczniejszym gatunkiem zwierząt kopytnych występujących w Karpatach Zachodnich. To ssak roślinożerny, który na żerowanie wyrusza najczęściej wieczorem. Cechuje się duża zwinnością i ruchliwością. Ich liczbę w polskich Tatrach szacuje się na 200 osobników. Wilka: będącego największym przedstawicielem z rodziny psowatych. Jest inteligentny, bystry i bardzo żywotny. Wilk żywi się przede wszystkim jeleniami, jednakże poluje również na sarny, zające i owce. Poluje w grupie i żyje w stadzie rodzinnym zwanym watahą. Obecnie w Tatrach występuje ich kilkanaście. Rysia: drapieżnika, który wielkością przypomina dużego psa. Charakteryzuje się długimi nogami, krótkim ogonem i pędzelkami czarnych włosów na końcach uszu. Ryś prowadzi samotny i koczowniczy tryb życia. Jest aktywny głównie nocą – poluje na sarny, kozice, a także płazy oraz gryzonie. CZYTAJ TAKŻE: Łatwe trasy w Tatrach – najlepsze propozycje na rodzinne górskie wycieczki Atrakcje Słowacji - Tatry Słowackie, czyli najpiękniejsze miejsca po drugiej stronie Tatr Orla Perć – najtrudniejszy szlak w Tatrach? Wejście na Rysy – o czym należy pamiętać? Jak zdobyć Mnicha, jeden z najpiękniejszych szczytów w Tatrach Ryby Tatrzańskiego Parku Narodowego Położenie Tatrzańskiego Parku Narodowego w zlewisku Bałtyku ma duże znaczenie dla gatunków występujących tutaj ryb. Za sprawą niskich temperatur wody, długiego okresu zalegania pokrywy lodu i śniegu, licznych wezbrania i wodospadów w potokach, wody Tatr są środowiskiem wyjątkowo trudnym dla większości ryb. W panujących tutaj warunkach dobrze radzą sobie tylko te gatunki, które w toku ewolucji przystosowały się do specyfiki wód górskich potoków. Wszystkie ryby żyjące na terenie parku znajdują się pod ochroną. Do najczęściej występujących ryb w Tatrach zaliczamy: Głowacza pręgopłetwego: niewielką rybę z rodziny głowaczowatych, która charakteryzuje się dużą głową i pręgami na płetwach. Większość swojego życia spędza w kryjówkach pod głazami, gdzie kryje się przed pstrągami, dla których stanowi źródło pożywienia. Objęta ochroną gatunkową. Lipienia: rybę z rodziny lipieniowatych, która charakteryzuje się stosunkowo dużymi łuskami i bardzo dużą fioletową płetwą grzbietową. Wiosną podąża w górę potoków i wtedy też odbywa tarło. Pstrąga potokowego: rybę z rodziny łososiowatych, charakteryzującą się płetwą tłuszczową. Rośnie powoli i osiąga niewielkie rozmiary (długość w granicach 25-40 cm). Jego ubarwienie jest zmienne i dopasowuje się do koloru dna. Strzeblę potokową: niewielka rybę z rodziny karpiowatych, która żyje w stadach. W trakcie tarła jej samice zmieniają ubarwienie z brązowo-złotego na czarno-zielono-pomarańczowe. Objęta ochroną gatunkową. Turysta w górach a ochrona tatrzańskiej przyrody TPN został utworzony po to, by chronić przyrodę na całym obszarze polskich Tatr (te same zadania na terenie Tatr słowackich wypełnia TANAP). To zwierzęta Tatrzańskiego Parku Narodowego są jego prawdziwymi gospodarzami - człowiek jest w nim tylko gościem. Dla turystów odwiedzających Tatry wiąże się to z pewnymi ograniczeniami, wynikającymi z regulaminu Parku. Ich przestrzeganie jest szczególnie ważne zwłaszcza w odniesieniu tatrzańskich zwierząt i roślin, które - nie chronione - będą bezbronne wobec postępu masowej turystyki. Jeśli nie zadbamy o ich przetrwanie, nasi potomkowie zobaczyć je będą mogli jedynie na archiwalnych fotografiach i filmach. Nie pozwólmy na to! Najważniejsze z zasad poruszania się po Tatrzańskim Parku Narodowym Poruszamy się tylko po szlakach turystycznych. Nie hałasujemy - góry to dom zwierząt. Śmieci i odpadki zabieramy ze sobą. Nie płoszymy dzikich zwierząt, niepotrzebny stres może je nawet zabić. Nie karmimy dzikich zwierząt. Nie zbieramy kwiatów, owoców i grzybów. Szanujemy wyposażenie turystyczne Parku, wiaty, ławki, drogowskazy i tablice służą wszystkim miłośnikom Tatr Nie nocujemy "na dziko", nie palimy ognisk, a tytoń palimy tylko w wyznaczonych miejscach. Pamiętamy, że po zmroku szlaki turystyczne Parku są zamknięte i nie można się po nich poruszać Nie kąpiemy się w stawach i potokach. Nie wchodzimy na teren Parku z psem (przy czym uwaga: na spacer z psem możemy się wybrać Drogą pod Reglami oraz w Dolinę Chochołowską - aż do schroniska; pies musi być na uwięzi).

Jedynym wysokogórskim parkiem narodowym na terenie naszego kraju jest Tatrzański Park Narodowy. Jest on jednocześnie jednym z najtrudniej dostępnych terenów dla turystów, aczkolwiek mimo to, obszar ten nie może narzekać na brak zainteresowania. Park ten może się poszczycić dość dobrze zachowanymi walorami przyrodniczymi, które zapewne zadecydowały o tak dużej jego Park Narodowy zajmuje obszar 21197 ha, więc jest jednym z większych parków położonych na terenie naszego kraju. Pierwsze wzmianki o starania utworzenia parku w regionie Tatr pochodzą z 1924 roku. Niestety nie udało się zrealizować przedsięwziętych celów, ale już dziesięć lat później powrócił plan stworzenia Tatrzańskiego Parku Narodowego. Ostatecznie powstał rezerwat Tomanowa – Smreczyny w jednej z tatrzańskich dolin, mianowicie w Dolinie Tomanowej. Natomiast na utworzenie parku musiano poczekać do 1954 roku – wówczas powstała specjalna ochrona parkowa, która objęła cały górski obszar wraz z licznymi gatunkami fauny oraz Tatrzańskiego Parku NarodowegoTatrzański Park Narodowy zdecydowanie odróżnia się od pozostałych parków, z którymi możemy zetknąć się na terenie naszego kraju. Jego charakterystyczną cechą jest przede wszystkim piętrowość:piętro regla dolnegopiętro regla górnego (lasy świerkowe)piętro kosówki (porośnięte kosodrzewiną)piętro halpiętro turniFlora oraz fauna na terenie parku również jest wyjątkowa. Można tu odnaleźć między innymi wiele endemitów, a więc gatunków występujących tylko i wyłącznie na terenie Tatr. Właśnie tu szczególną uwagę przyciągają relikty epoki lodowcowej, takie jak wierzba żyłkowana czy dębik ośmiopłatkowy, a także bogata fauna endemicznych bezkręgowców. Na niektórych szlakach można ponadto spotkać świstaka tatrzańskiego, będącego jednym z podgatunków świstaka celem Tatrzańskiego Parku Narodowego jest oczywiście ochrona przyrody, jednakże obszar ten ponadto pełni wiele innych funkcji, między innymi turystycznych, poznawczych oraz o Tatrzańskim Parku NarodowymNa terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego znajduje się nie tylko najwyższy szczyt w Polsce (Rysy, 2499 m ale również największe jezioro oraz największy wodospad. Największym jeziorem jest Morskie Oko, położone w Dolinie Rybiego Potoku. Jego powierzchnia wynosi 34,93 ha. Największy wodospad na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego to natomiast Siklawa, spadająca z progu Doliny Pięciu Stawów Polskich do Doliny terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego znajduje się ponadto około 650 jaskiń. Oczywiście zdecydowana większość z nich nie jest udostępniona do zwiedzana przez turystów. Ci, którzy jednak chcą poznać tatrzańskie jaskinie, mogą odwiedzić jaskinię Mroźną (w Dolinie Kościeliska) oraz jaskinię Raptawicką, Mylną oraz Smoczą Jamę w Wąwozie jaskinią jest natomiast Wielka Śnieżna – Wielka Limanowa, której długość korytarzy w sumie liczy około 18 000 metrów. Jej głębokość wynosi 814 wskazówki dla turystówWybierając się do Tatrzańskiego Parku Narodowego, należy wcześniej odpowiednio się przygotować. Trasa wycieczki powinna być dokładnie przemyślana, tak, by ze szlaku powrócić przed zapadnięciem zmierzchu (pozostawanie po zmroku bywa szczególnie niebezpieczne, ze względu na ryzyko spotkania dzikich zwierząt). Jednak i w dzień na szlaku możemy spotkać niedźwiedzia – wówczas należy nie panikować i spokojnie się zmroku natomiast można pozostawać w schroniskach. Na terenie Parku jest osiem schronisk, a do najbardziej znanych należy między innymi schronisko nad Morskim Okiem, schronisko w Dolinie Pięciu Stawów Polskich (najwyżej położone w Polsce, na wysokości 1670 m oraz schronisko Murowaniec na Hali teren Tatrzańskiego Parku Narodowego nie można wprowadzać psów. Przed wejściem na szlaki należy uiścić opłatę, które przeznaczane są w głównej mierze na utrzymywanie turystycznej infrastruktury. Nie są to duże należności, ale pozwalają one na sprzątanie i remontowanie tras, umieszczanie przenośnych toalet, a także na wymianę w Tatrzańskim Parku Narodowym – jaka jest cena wstępuBilet Cena bilet normalny 5 zł bilet ulgowy 2,50 zł bilet 7-dniowy normalny 25 zł bilet 7-dniowy ulgowy 12,50 zł Ponadto płatny jest wstęp do Jaskini Mroźnej. Opłata wynosi 4 zł – dzieci do lat sześciu są zwolnione z opłat. Giewont mieści się w obrębie Tatrzańskiego Parku Narodowego (TPN), do którego wstęp jest płatny według powyższych informacji. Stawki obowiązuję niezależnie od pory roku.

Zakopane to zimowa kraina cudów dla każdego, kto lubi śnieg i sporty zimowe. W Tatrzańskim Parku Narodowym znajduje się wiele zakopiańskich ośrodków narciarskich. Zakopane w lecie zamienia się w miejsce dla pieszych wędrowców, rowerzystów górskich i zwiedzających. Jest pięknym miejscem do odwiedzenia – od niesamowitych domów po malownicze góry po przyjaznych górali. Ciekawostki o Zakopanem 1. Zakopane położone jest w południowej Polsce w Tatrach, w pobliżu granicy ze Słowacją. 2. Po raz pierwszy nazwa pojawia się w dokumentach w 1605 r. i najprawdopodobniej pochodzi z polskiego słowa „kopane” („zakopane”), które oznaczało kiedyś obszar wykarczowany na polanę. 3. Historia Zakopanego sięga 400 lat. Jednak początki tego miejsca nie są dokładnie znane. Wygląda na to, że powstało ono w momencie przekształcenia osiedli pasterzy w stałe miejsca zamieszkania. Przyjmuje się, że prerogatywę osadniczą wydał w 1578 r. król Stefan Batory. 4. Jest to najwyżej położone miasto w Polsce. Znajduje się na wysokości 750-2301 metrów 5. Nazwa ulicy Krupówki została zaczerpnięta od polany Krupówki, przez którą ulica ta przebiegała. Długość ulicy wnosi ponad 1 kilometra. Na żywo obraz z kamery z Krópówek. 6. Wzdłuż Krupówek znajdują się ośrodki rozrywki z grami takimi jak hokej i piłkarzyki. W internecie można oglądać obraz na żywo z kamery zainstalowanej na Krupówkach. 7. Jest tutaj 17 punktów wyjściowych dla pieszych szlaków turystycznych. 8. 120 lat temu powołano do życia Towarzystwo Tatrzańskie. Jeden z jego założycieli, dr Tytus Chałubinski „odkrył” dobroczynne cechy w klimacie Zakopanego i nadał mu status uzdrowiska (1886 rok). 9. Kariera Zakopanego jako ośrodka wypoczynkowego rozpoczęła się w drugiej połowie XIX wieku. Urodę Morskiego Oka i Doliny Kościeliskiej odkryli znani Polacy, którzy wyruszali w podróż po Tatrach. Oni to: Stanisław Staszic (który był tu w latach 1803-1805) – uczony, Ludwik Zejszner (1829 rok) – geolog, Seweryn Goszczyński (1840 rok) – autor „Dziennik Podróży do Tatr” i Zygmunt Steszyński (1840 rok) – autor wiersza „Tatry w 24 zdjęciach” (1840 rok). 10. W 1845 r. we wsi zwanej Zakopane została założona parafia, a jej pierwszy proboszcz Ks. Józef Stolarczyk urządził w niej przedmieścia i biura pośrednictwa turystycznego. 11. W 1875 roku rozpoczęła się organizacja placówek terapeutycznych. Pierwsza została założona w Kuźnicach przez dr Ludwika Ganczarskiego. Jedną z największych założył dr Andrzej Chramiec w 1887 roku. 12. W 1888 r. powstało Muzeum Tatr, a dziesięć lat później – sanatorium. 13. Później otwarto kolej Chabówka – Zakopane, po której nastąpił radykalny wzrost liczby turystów. 14. Podczas I wojny światowej dwóch sławnych polskich pisarzy Jan Kasprowicz i Stefan Żeromski, walczyli o niepodległość. Ten ostatni stałby się przywódcą ruchu „Rzeczpospolita Zakopianska” w 1 listopada 1918 roku. 15. W 1929 roku Zakopane liczyło 15 tysięcy mieszkańców, a w 1939 r. ponad 20 tysięcy. Obecnie mieszka tutaj około 30 tysięcy mieszkańców. 16. Rocznie przybywa tutaj około 1,5 miliona turystów. 17. Znajdziesz tutaj największą skocznię narciarską w Polsce – Wielką Krokiew. 18. Wiele domów i budynków w Zakopanem zbudowanych jest zgodnie z tradycyjnym, drewnianym stylem. 19. W okresie międzywojennym wzniesiono Wielką Krokiew (1925 rok), otwarto dwa tereny sportowe (1929 rok), oddano do użytku wyciąg na Kasprowy Wierch (1936 rok), wybudowano kolej na szczyt Gubałówki (1937 rok), uruchomiono elektrownię w Kamieńcu (1937 rok). 20. Po II wojnie światowej Zakopane stało się jeszcze bardziej modne niż przed wojną. Miasto rozwinęło się. Powstały nowe hotele, domy wakacyjne i mieszkalne. Zorganizowano liczne imprezy sportowe i kulturalne oraz festiwale folkowe i filmowe. Wraz z rozwojem miasta zaczęła jednak podupadać jego funkcja jako uzdrowiska; zlikwidowano sanatoria przeciwgruźlicze i wiele innych placówek leczniczych. 21. W 1993 r., 60 lat temu Zakopane uzyskało prawa miejskie. 22. Jest tutaj najwyżej położona karczma w Polsce – Honielnik. 23. Warto spróbować 3 góralskie sery: Oscypek, Bryndza i Bundza. 24. Oscypek jest serem wędzonym wytwarzanym z solonego mleka owczego wyłącznie na terenie Tatr. 25. Kolejka na Kasprowy Wierch ma 4291 metrów długości. Czas jazdy wynosi 12 minut, a pojemność wagonu liczy 60 osób. 26. Kolejkę na Gubałówkę wybudowano w 1938 roku i ma 1298 metrów długości. Czas jazdy wynosi 3 i pół minuty, a pojemność wagonu liczy 120 osób. - (liczba ocen: 110)

- Reklama - Ochronę przyrody w Tatrach objął Tatrzański Park Narodowy. Tatry to jedyny w Polsce przykład rzeźby oraz flory i fauny wysokogórskiej. W najwyższych polskich górach można spotkać wiele endemitów, czyli gatunków, które nie występują nigdzie indziej na świecie. To między innymi bogactwo przyrodnicze sprawia, że Tatry są tak pięknym łańcuchem górskim. To miejsce dla miłośników czystej i prawdziwej przyrody. Położenie i historia Tatrzańskiego Parku Narodowego Tatrzański Park Narodowy znajduje się w Polsce południowej, na terenie Województwa Małopolskiego, na granicy ze Słowacją. Obejmuje najwyższą część polskich Karpat – masyw Tatrzański. Już z końcem XIX wieku dostrzeżono potrzebę ochrony Tatr, natomiast w roku 1925 zostały podjęte pierwsze próby utworzenia parku narodowego w Tatrach. Pierwszy park formalnie utworzono na terenie należącym do lasów państwowych w 1937 roku. Po skończeniu II wojny światowej w 1947 roku powołano jednostkę administracyjną Park Tatrzański. Park Narodowy został utworzony 1954 roku, zajmował wówczas obszar 20973 ha, aktualnie jego powierzchnia wynosi 21164 ha. Ok. 71,5% (15124 ha) powierzchni stanowią lasy; kolejne 26,7% (5660 ha) powierzchni to roślinność zbiorowisk wysokogórskich hal i turni; natomiast pozostałe 1,8% terenu to grunty rolne (171 ha) oraz wody (209 ha). Ścisłą ochroną zastało objęte (11514 ha) parku z czego większość (6149 ha) to ekosystemy leśne. W roku 1993 teren polskiego TPN i TANAP (Tatranský národný park po stronie słowackiej) został uznany przez UNESCO za rezerwat biosfery, międzynarodowy obszar o światowym znaczeniu. Budowa geologiczna i geomorfologia na terenie TPN Park obejmuje najmłodsze, najwyższe i jedyne w Polsce góry typu alpejskiego, które charakteryzują się urozmaiconą rzeźbą terenu z deniwelacjami do 1700 m. Obecny wygląd Tatry zawdzięczają głównie zlodowaceniu w plejstocenie. W okresie ostatnich 500 tys. – 10 tys. lat powstawały tam i znikały lodowce. W Tatrach występują dwie odrębne części. Są nimi Taty Wysokie i Tatry Zachodnie. Tatry Wysokie zbudowane są ze skal krystalicznych, głównie granitów. Krajobraz ich cechują charakterystyczne formy polodowcowe, ostre szczyty i granie oraz liczne kotły zajęte w większości przez jeziora. Tatry Zachodnie natomiast budują skały krystaliczne i osadowe. Krajobraz ich składa się z licznych malowniczych dolin z ostańcowymi formami skalnymi. Na terenie parku znajduje się około 650 jaskiń. Dla ruchu turystycznego udostępnionych jest 6 z nich. Występują tu liczne potoki oraz ok. 30 jezior zwanych „stawami”. Są one ważnym walorem krajobrazowym Tatr Wysokich. Jeziora tatrzańskie odznaczają sie bardzo ubogim życiem biologicznym oraz niezwykłą przejrzystością wody. W dnach dolin płyną potoki, występują również wodospady i wywierzyska. Świat roślinny Tatrzańskiego Parku Narodowego Liczba gatunków roślin naczyniowych w parku szacowana jest na ponad 1000 gatunków, spośród których 85 podlega ochronie gatunkowej. W parku rośnie także około 600 gatunków mszaków, 550 gatunków porostów oraz 900 gatunków glonów. W niedużych odległościach bardzo zmienia się skład gatunkowy roślin. Roślinność Tatrzańskiego Parku Narodowego charakteryzuje typowy układ piętowy. Zróżnicowanie dotyczy również podłoża. zupełnie inne gatunki występują w Tatrach Wysokich na podłożu granitowym, a inne w Tatrach Zachodnich na wapieniu. Cennymi gatunkami są tutaj: limba, skalnica tatrzańska, ostrzka tatrzańska, dębik ośmiopłatkowy, skalnica gronkowa, goryczki i krokusy oraz szarotka alpejska, która jest jednym z symboli bardziej znanych należą równiez sit skucina i boimka dwurzędowa tworzące endemiczny zespół wysokogórskich muraw przebarwiających sie jesienią na czerwono i nadających charakterystyczny kolor większym obszarom górskim np. „Czerwonym Wierchom”. Wiele roślin w parku stanowią endemity tatrzańskie, karpackie lub gatunki rzadkie. Endemity tatrzańskie to takie gatunki, które występują tylko na obszarze Tatr, jest to jedyne ich miejsce występowania na świecie. Należą do nich: warzucha tatrzańska(Cochlearia tatrae), wiechlina granitowa, wiechlina tatrzańska, kostrzewa(Festuca aglochis), przymiotno węgierskie(Erigeron hungaricus), przywrotnik(Alchemilla) oraz pszonak Wahlenberga(Erysimum Wahlenbergii). Piętra roślinności w Tatrach Regiel dolny – w najniższym piętrze regla dolnego (do 1250 m dominują lasy jodłowo-bukowe, spotkać można świerki oraz nielicznie jawor. Lasy poprzedzielane są polanami. Mozaika gatunków drzew nie jest urozmaicona, jednak występuje duża różnorodność gatunków kwiatów. Charakterystyczny jest zwłaszcza szafran spiski, wiosną tworząc fioletowe połacie. Można tutaj również spotykać z kaczeńce, pierwiosnkę wyniosłą, wełniankę szerokolistną, oraz mieczyka dachówkowatego. Regiel górny – w reglu górnym (do 1550 m rosną bory świerkowe. Charakterystyczna jest granica regla dolnego, na której występują limba, jarząb nieszypułkowy oraz brzoza karpacka. Na glebie zaobserwować można mchy, porosty, paprocie oraz borówkę. Piętro kosodrzewiny – powyżej rozpościera się strefa kosodrzewiny (do 1800 m które porośnięte jest w większości charakterystyczną kosodrzewiną. Piętro hal – powyżej znajduje się piętro hal (do 2300 m to już tylko gatunki traw ( sit skucina – jesienią przybierająca charakterystyczną czerwoną barwę, mietlica skalna, kostrzewa niska) oraz kwiatów ( sasanka alpejska, dzwonek alpejski, niezapominajka alpejska, zerwa kulista). Piętro alpejskie i turni – panuje tu klimat zimny, przez co flora tu jest najuboższa. Nielicznie występują mchy, porosty, niska murawa, ale również sporadycznie lepnica bezłodygowa, goryczka przezroczysta czy starzec kraiński. Świat zwierzęcy w Tatrzańskim Parku Narodowym Bogata fauna Tatrzańskiego Parku Narodowego charakteryzuje sie wieloma endemitami oraz gatunkami rzadkimi i objętymi ochrona gatunkową. Do osobliwości faunistycznych parku należą chronione już od połowy XIX wieku kozica i świstak, oraz niedźwiedź brunatny i kilkanaście gatunków ptaków, w tym: orzeł przedni, sokoły, pomurnik i płochacz halny. W wyższych partiach lasów gnieżdżą się głuszec, cietrzew i jarząbek. W lasach liczne są również jelenie, sarny i drobne gryzonie. W Tatrach występuje również mnóstwo endemitów, zwierzęcych, i to nie tylko endemitów zachodnio-karpackich czy ogólnie karpackich, ale nawet tylko i wyłącznie tatrzańskich, co oznacza, że występują one wyłącznie w Tatrach. Świstak tatrzański jest podgatunkiem świstaka alpejskiego, któremu przez jakiś czas groziło wyginięcie, co ciekawe przyczynił się do tego góralski przesąd, że sadło tego świstaka jest panaceum na różne choroby. Występuje tu mnóstwo endemitów wśród jest bezkręgowców, przykładem jest Allogamus starmachi. Warunki przyrodnicze w Tatrach Dla tatrzańskiego wysokogórskiego położenia charakterystyczne są niekorzystne warunki dla wegetacji. Tutejsza roślinność wykształciła wiele cech przystosowanych do egzystencji wysokogórskiej. Karłowatość to cecha, która jest zarówno skutkiem surowych warunków klimatycznych, jak i przystosowaniem do nich. Rośliny niskie, położone przy samej ziemi mają dostęp do jej ciepła, są również chronione są przed porywistymi, huraganowymi wiatrami, natomiast w warunkach zimowych warstwa śniegu chroni je przed silnymi mrozami, tracą również mniej wody przy intensywnym nasłonecznieniu stoków. Przykładami są krzewinki szpalerowe – drobne krzewinki posiadające zdrewniałe, przylegające do ziemi, płożące się łodygi. Typowymi ich przedstawicielami są: wierzba żyłkowana, wierzba zielna, wierzba alpejska oraz dębik ośmiopłatkowy. Niektóre gatunki posiadają postać roślin poduszkowych, np. skalnica tatrzańska, skalnica seledynowa, lepnica bezłodygowa, mokrzyca rozchodnikowata. Kolejnym przykładem przystosowania rozmiaru do górskich warunków są rośliny darniowe, skalnica nakrapiana, goździk wczesny, rogownica wełnista, rogownica szerokolistna, rogownica jednokwiatowa. Występuje tutaj również znacznie większy niż na nizinach procentowy udział roślin różyczkowych pierwiosnek łyszczak, rojnik górski, urdzik karpacki. Aby przetrwać część gatunków roślin magazynuje wodę w mięsistych liściach, przykładami mogą być skalnica gronkowa oraz rojnik górski. Sposób, za pomocą którego tatrzańska roślinność radzi sobie z bardzo krótkim okresem wegetacyjnym jest tzw. „pseudożyworodność” Do roślin tego typu zaliczają się wiechlina alpejska, skalnica karpacka, skalnica zwisła. Wiele gatunków pokrywa kutner, wosk lub włoski. W ten sposób rośliny są chronione przed ekstremalnymi temperaturami, zarówno niskimi jak i wysokimi. Owadopylne rośliny wysokogórskie ze względu na mniejszą ilość owadów na dużych wysokościach, muszą wytwarzać bardzo barwne kwiaty, duże w stosunku do swojej wielkości, często wytwarzające silny zapach, np. liczne gatunki goryczek, tojad i in. Wraz z wysokością zmienia się liczba roślin jednorocznych na korzyść wieloletnich. Wieloletnie rośliny mogą rozłożyć swój rozwój na kilka okresów w warunkach krótkiego sezonu wegetacyjnego. Zjawisko to świetnie obrazuje procentowy udział roślin jednorocznych w ogóle wszystkich gatunków: u podnóża Tatr stanowią one 16%, na wysokości 2000 m zaledwie 2%, a powyżej 2300 m całkowicie ich brak. Zagrożenia dla przyrody tatrzańskiej Niestety Tatry w przeszłości były silnie eksploatowane. Na polanach i halach wypasane były liczne stada owiec, kóz i krów. Nadmierne wypasy spowodowały obniżenie górnej granicy lasu oraz zapoczątkowały procesy erozyjne. W okresie od XVII do XIX wieku działały liczne kopalnie i huty, które potrzebowały ogromnych ilości drewna. Na przełomie XIX i XX wieku rozwinęła sie turystyka, a błędna gospodarka leśna doprowadziła do powstania sztucznych monokultur świerkowych na siedliskach lasów bukowych i jodłowych. Zagrożeniem dla przyrody parku są również kłusownictwo, inwestycje sportowe i turystyczne oraz rozwijające się gospodarczo Zakopane. Choć samorządy dokładają wszelkich starań, aby rozwiązania były jak najbardziej ekologiczne i przyjazne dla środowiska, to pewnego wpływu człowieka na środowisko przyrodnicze nie da się obejść.

Krajobraz i przyroda Tatr Poslkich objęte sa prawną ochroną, w roku 1954 na mocy rozporzadzenia Rady Ministrów utworzony został Tatrzański Pak NarodowyPrzyczyny powstania TPNRozwój osadnictwa i pasterstwa oraz związane z tym liczne bezprawne wyręby lasów tatrzańskich, w połączeniu z faktem istnienia w owym czasie na terenie Tatr górnictwa i hutnictwa, był przyczyną dewastacji wspaniałej przyrody górskiej. Najdotkliwiej odczuły to lasy tatrzańskie, które były całkowicie podporządkowane potrzebom rozwijającego się przemysłu górniczo – gospodarka leśna i pasterska zaczęła wywoływać skutki widoczne gołym okiem. Rozrosło się również nadmiernie kłusownictwo i myślistwo. W takiej sytuacji zaistniała potrzeba ochrony tatrzańskiej przyrody. Idea ochrony całych Tatr wyłoniła się w latach osiemdziesiątych XIX w. Dostrzeżono wtedy zgubny wpływ przemysłowej ingerencji człowieka w naturalne środowisko powstania TPNWybitni przyrodnicy: Maksymilian Janota i Edward Janota wystąpili z pomysłem objęcia ochroną, bezkarnie zabijanym rzadkich zwierząt górskich-kozicy i świstaka. Powstała wtedy ustawa o ochronie kozic i świstaków z 1868 r. "Ustawa względem zakazu łapania, wytępienie i sprzedawania zwierząt alpejskich, właściwych Tatrom, świstaka i dzikich kóz". Została również zorganizowana straż górska przez Towarzystwo Tatrzańskie 1873 r., w którego statucie widniał zapis o potrzebie ochrony tatrzańskiej przyrody. To właśnie powstałe TT zaczęło pierwsze akcje zalesiania zdewastowanych rejonów oraz stopniowe wykupywanie części terenów Tatr. W roku 1888 Towarzystwo Tatrzańskie wystąpiło z ideą utworzenia Tatrzańskiego Parku Narodowego. Inspiracją dla tej formy ochrony przyrody było utworzenie w 1872 roku pierwszego na świecie, Parku Narodowego Yellowstone w zasługi dla ochrony przyrody tatrzańskiej miał Władysław Zamoyski, od 1889 roku właściciel dóbr zakopiańskich, który prowadził w nich racjonalną gospodarkę leśną. Ważnym krokiem dla zrealizowania idei parku narodowego w Tatrach, był wykup przez państwo w okresie międzywojennym dużych obszarów po polskiej stronie 1932 roku państwo wykupiło część dóbr rodziny Uznańskich, rok później dołączono do tych terenów ziemie Fundacji Kórnickiej, a w 1938 część dóbr Jaworzyńskich. Tworzono kolejne projekty organizacyjne parku narodowego w Tatrach, lecz przeszkodą w realizacji tego, były skomplikowane i trudne do rozwiązania sprawy własnościowe. W 1939 roku niewielki rejon Tatr należący do państwa, łącznie ok. 8000 ha uznano za Park wojna światowa przerwała proces tworzenia Tatrzańskiego Parku Narodowego. Okres wojny powodował duże spustoszenie przyrody tatrzańskiej. Główną przyczyną takiego stanu było powiększenie pogłowia owiec do ilości dotąd nienotowanej ok. 30 tys. sztuk. Po zakończeniu wojny najważniejszym problemem, który należało rozwiązać, było uregulowanie pasterstwa oraz ruchu turystycznego. Rozpoczęto akcję zamiany pastwisk dla kilkudziesięciu tysięcy owiec, które na sezon letni były transportowane na pastwiska Małych Pienin, Beskidów i Bieszczadów. W 1947 roku na państwowych ziemiach utworzono tzw. Park Narodowy Tatrzański, a pierwszym, w pełnym znaczeniu tego słowa, był utworzony w 1948 roku w górnej części Doliny Kościeliskiej rezerwat ścisły na Hali Pysznej. Dopiero 30 października 1954 roku Rada Ministrów wydała rozporządzenie powołujące do życia Tatrzański Park Tatrzańskiego Parku obejmuje obszar całych Tatr Polskich i niektóre fragment Podtatrza. Powierzchnia parku wynosi ok. 22 000 hektarów i pod tym względem należy do największych parków narodowych w Polsce. Tatrzański Park Narodowy jest udostępniony dla turystyki pieszej, taternictwa powierzchniowego i jaskiniowego, oraz narciarstwa. Znajduje się tu dobrze rozwinięta i oznakowana sieć szlaków turystycznych o łącznej długości blisko 270 km. Są one o różnym stopniu trudności, od szlaków spacerowych dnami dolin, aż po najtrudniejszy szlak biegnący Orlą Percią. Na wyznaczonych odcinkach szlaków dozwolona jest jazda na rowerze. Trasy rowerowe istnieją w: w Dolinie Suchej Wody, na Kalatówki, w Dolinę Chochołowską i Droga pod zwiedzania udostępniono kilka jaskiń, głównie w Dolinie Kościeliskiej. Na terenie Parku działa osiem schronisk turystycznych, największe w Dolinie Chochołowskiej a najmniejsze znajduje się na Hali Kondratowej. Zimą udostępnione są szlaki do uprawiania turystyki narciarskiej oraz tereny dla narciarstwa 1992 roku wstęp na teren parku pobierane są opłaty. Pozyskiwane tą drogą fundusze przeznaczone są na remonty szlaków, rewitalizację terenów zniszczonych przez masowy ruch turystyczny, część pieniędzy przekazywana jest na Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe. Siedziba dyrekcji Parku obecnie mieści się w odnowionym budynku dawnej siedziby zarządu huty w na teren należy stosować do obowiązujących tu przepisów:wędrować należy tylko po znakowanych szlakach turystycznych,w okresie od 1 kwietnia do 30 listopada, nie wolno w Tatrach wędrować po zmroku,na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego granicę ze Słowacją można przekraczać w miejscach, gdzie spotykają się szlaki turystyczne obydwu Parków,śmieci i inne nieczystości należy zabrać ze sobą i wyrzucić w domu, hotelu lub pensjonacie,nie wolno hałasować. W pobliżu szlaków znajdują się zwierzęta i nie należy ich niepokoić,nie wolno płoszyć zwierząt. Gdy spotkamy je na szlaku, należy się spokojnie oddalić. Nigdy do nich nie podchodzimy,nie wolno dokarmiać zwierząt,nie wolno zbierać kwiatów, grzybów, owoców czy kamieni. Wszystkie są objęte ochroną,nie wolno niczego niszczyć,na terenie Parku nie wolno biwakować, znajduje się tu gęsta sieć schronisk turystycznych,zbiorniki i górskie, rzeki nie są miejscem, gdzie można pływać, myć się czy płukać brudne naczynia,nie wolno palić ognisk ani tytoniu,nie wolno wprowadzać na szlak psów, w ten sposób narażasz na niebezpieczeństwo siebie oraz swojego pupila,samochody należy zostawiać na parkingach,grupy dzieci i młodzieży szkolnej mogą przebywać w Tatrach tylko pod opieką licencjonowanych przewodników tatrzańskich.

Tatrzański Park Narodowy jest jednym z 23 parków narodowych w naszym kraju, jego powierzchnia wynosi ha. Na jego terenie rośnie ok. 1000 gatunków roślin naczyniowych, zamieszkuje wiele zwierząt w tym kilka gatunków gdzie indziej niespotykanych np. kozica i TatrachW części Tatr wysokich możemy podziwiać krajobrazy alpejskie ze wspaniałymi jeziorami górskimi, natomiast w części zachodniej łagodniejsze szczyty. Do dyspozycji jest 275 km znakowanych i dobrze utrzymanych szlaków pieszych. Wchodząc w granice Parku Narodowego, pamiętajmy o tym, aby zachować przyrodę w niezmienionym kształcie. By przyszłe pokolenia mogły się również cieszyć ich pięknem. Poniżej odpowiedzi na częto pojawiające się pytania turytów przebywających na terenie nie powinno się dokarmiać dzikich zwierząt?W Tatrach można spotkać wielu przedstwicieli tatrzańskiej fauny. Karmienie dzikich mieszkańców Tatrzańskiego Parku Narodowego jest jednym z najważniejszych ograniczeń, jakie występuje w parku. Turyści pragną dokarmiać zwierzęta, z różnych powodów, jest to chęć pomocy im w ciężkich warunkach zimowych, albo zwyczajnie dla zabawy lub chęci zrobienia z bliska zdjęcia. Dokarmianie dziko żyjących zwierząt jest dużym problemem, a konsekwencje takiego postępowania są bardzo dokarmiając zwierzęta, przeważnie błędnie zakładają, że jedzą one wszytko to, co oni. Natomiast to, co zjadają zwierzęta, zostało ukształtowane w trakcie ewolucji i zmienia się w zależności od etapu oraz pory roku. Ludzkie jedzenie jest niezdrowe dla zwierząt, nie wystarczająco odżywcze i może powodować poważne problemy zdrowotne (zwłaszcza gdy zwierzęta są stale karmione takim pożywieniem). Zwierzęta robią się przez to słabsze i źle znoszą ciężkie warunki występujące w tatrzańskim środowisku. Systematyczne dokarmianie sprawia, że żyjące na wolności zwierzęta tracą naturalny strach przed człowiekiem. Zatracają również naturalną umiejętność zdobywania pokarmu. Oswojone mogą stać się łatwym celem innego drapieżnika. Kiedy zwierzęta nauczą się, że w łatwy sposób mogą zdobyć pożywienie od człowieka, mogą stać się uciążliwe, a co za tym idzie niebezpieczne. Śmiałe postępowanie oswojonego dzikiego zwierzęcia może zostać błędnie zinterpretowane jako „atak”.Sytuacja staje się niebezpieczna, gdy duży zwierz jak niedźwiedź będzie poszukiwał jedzenia w pobliżu ludzi. Konsekwencje spotkania z największym żyjącym drapieżnikiem w Tatrach domagającym się jedzenia mogą zakończyć się fatalnie. Przeważnie następstwa karmienia bywają tragiczne dla zwierząt. W 2007 roku niewielki niedźwiadek w rejonie Doliny Chochołowskiej został przywabiony jedzeniem, a następnie ukamienowany i utopiony przez los spotkał także niedźwiedzice Magdę, która najpierw była dokarmiana przez pracownika schroniska w Roztoce i przyzwyczajona do obecności ludzi. Gdy wraz z dwójką młodych stała się zbyt natarczywa, została odłowiona i przewieziona do wrocławskiego zoo, gdzie po kilku tygodniach padła. Należy także pamiętać, że np. lisy mogą rozprzestrzeniać wściekliznę. Niestety pomimo informacji dotyczących zakazu dokarmiania dzikich zwierząt, często można spotkać osoby, które nic sobie z tego nie robią. Zaobserwować można coraz więcej zwierząt, które korzystają z darmowych stołówek np. orzechówki obok schroniska nad Morskim Okiem, lis w Dolinie Pięciu Stawów Polskich, kaczki krzyżówki nad stawami górskimi przy szlakach nie ma koszy na śmieci?Co roku na teren Tatrzańskiego Parku Narodowego wchodzi ok. 3 miliony turystów. Generują oni tony śmieci, które nie są obojętne dla przyrody, przyciągają dzikie zwierzęta. Mniejsze z nich np. gryzonie, ryjówki, łasice itp. zwabione zapachem, dostają się do wnętrza butelek, z których nie potrafią wyjść — giną. Dla reszty gatunków niebezpieczeństwo stanowi niewłaściwe śmieciowe pożywienie, nieodpowiednie objętościowo, jak również jakościowo. Spożywanie takiego pokarmu przez dzikie zwierzęta może być przyczyną ich śmierci. Przy okazji połykają dużą ilość materii nieorganicznej (tworzyw sztucznych), co źle wpływa na ich zdrowie. Na terenie parku przy szlakach nie ma pojemników na śmieci. Ich zastosowanie wymagałoby dodatkowych zabezpieczeń, aby zwierzęta nie mogły ich otworzyć i dostać się do środka. Zapach z koszów pełnych czy starannie opróżnionych przyciągałby dzikich mieszkańców parku. Nietrudny dostęp do jedzenia powoduje, że zwierzęta tracą umiejętność naturalnego zdobywania pokarmu oraz unikania zagrożeń. W efekcie padają ofiarą drapieżników bądź głodują, gdy zabraknie „łatwego” na teren TPN obowiązuje zasada, że wniesione śmieci turyści powinni zabierać ze sobą i wyrzucać do koszy poza obrębem parku. Śmieci w parku narodowym powodują wiele groźnych dla przyrody na terenie TPN wycina się drzewa?W XIX wieku, kiedy teren dzisiejszego parku był własnością prywatą, w tatrzańskich lasach dokonano ogromnych zniszczeń. Zdewastowane zostały niemalże wszystkie lasy porastające regiel dolny i duże obszary w reglu górny. Drzewa (głównie buki) wycinano najpierw na potrzeby kopalń, a następnie zakładów hutniczych, umiejscowionych W Kuźnicach, Dolinie Kościeliskiej i Dolinie wyczerpały się złoża rudy żelaza pod Tatrami, zaczęła się rabunkowa gospodarka, bazująca na przemyśle drzewnym. Zmiana na lepsze nastąpiła dopiero po zakupie 1889 r. dóbr zakopiańskich przez Władysława hr. Zamoyskiego. Na zdewastowanych i ogołoconych z drzew miejscach zaczęto sadzić świerka. W tamtych czasach było to standardem, drewno świerkowe jest popularne i powszechnie stosowane w budownictwie. Niestety gatunek ten zasadzono na wszystkich typach siedlisk, również w miejscach, gdzie wcześniej rosły buczyny. W nie swoim siedlisku świerki nie czują się dobrze — drzewa te mają płaski system korzenny tzw. talerzowy, przez co słabo stabilizują się w podłożu i są podatne na zniszczenia spowodowane przez silne i porywiste wiatry np. często wiejący w Tatrach halny. Duże szkody w świerkowych drzewostanach dokonują także korniki. Las świerkowy bardzo źle wpływa na różnorodność gatunkową roślin, grzybów i terenie Tatrzańskiego Parku prowadzona jest przebudowa lasu. Na celu ma ona odbudować zbliżony do naturalnego skład gatunkowy drzewostanu. W miejscu wycinanych świerków sadzone są jodły, buki i jawory. Zabiegi prowadzone są w strefie ochrony czynnej np. w Dolinie Olczyskiej, w stresie ścisłej nie ingeruje się wcale, przyroda w tych miejscach rządzi się swoimi prawami np. Dolina nie należy chodzić po szlakach nocą?Z nocnym trybem życia kojarzą nam się na ogół nietoperze i sowy, tymczasem gatunków aktywnych nocą jest bardzo dużo. Są wśród nich zwierzęta, które można spotkać w ciągu dnia: sarny, jelenie, dziki, jeże, borsuki, wilki, niedźwiedzie, ryjówki, łasice, kuny, gronostaje i większość gryzoni. Gatunki „dzienne”, w tym większość ptaków wróblowatych, w nocy aktywnym, jak również śpiącym w nocy należy zapewnić spokój w ich ostojach, kryjówkach, terenach żerowania i legowiskach. Ograniczenie poruszania się nocą obowiązuje od 1 marca do 30 listopada i ma zapewnić również możliwość swobodnego przemieszczania się dzikich zwierząt. Znaczne jest to, że np. wilki, rysie, niedźwiedzie oraz lisy nocą często korzystają ze szlaków. Oznaką ich obecności są liczne tropy i odchody, które można zobaczyć rano. Niemożliwość poruszania się nocą jest również formą ochrony turystów przed skutkiem spotkania z niedźwiedziem. Nocą zwierzęta stają się na ogół bardziej agresywne. Zaskoczony i wystraszony drapieżnik może być bardzo

Geografia Ciekawostki o Tatrzańskim Parku Narodowym Jeden z największych parków narodowych w Polsce Tatrz7ański Park Narodowy jest jednym z dwudziestu trzech parków narodowych w Polsce. O utworzeniu obszaru chroniącego przyrodę Tatr myślano już od połowy XIX wieku, ale pomysł ten zrealizowano w pełni dopiero po wojnie, w 1955 roku. Utworzono park o powierzchni 21 197 ha, który jest jednym z największych naszych parków narodowych. Jest on miejscem bardzo chętnie odwiedzanym przez turystów - rocznie przewija się przez jego szlaki ponad 2,5 mln osób. Ze względu na unikatowy charakter tego wysokogórskiego terenu Tatrzański Park Narodowy, zaró1wno po stronie polskiej, jak i słowackiej, został w 1993 roku wpisany na listę Rezerwatów Biosfery UNESCO. 1Tatrzański Park Narodowy (TPN) został utworzony 1 stycznia 1955 roku. Rozporządzenie Rady Ministrów o jego utworzeniu zostało wydane 30 października 1954 roku. 2Położony jest na południowych krańcach województwa małopolskiego. Zajmuje powierzchnię 21 197 ha i należy do największych parków narodowych w Polsce. 3Granice Parku obejmują cały obszar polskiej części Tatr i blisko 3 700 ha kompleksów leśnych przylegających do nich od północy. W jego skład wchodzą niewielkie części Pogórza Bukowińskiego i Rowu Podtatrzańskiego, zarówno te przylegające do obszaru parku, jak i enklawy (Polana Rogoźniczańska, Wyskówki, Harenda, Bafiów Bór). 4Od południa TPN sąsiaduje ze słowackim Tatrzańskim Parkiem Narodowym (TANAP-em). Sąsiadem TPN od północnej strony jest miasto Zakopane oraz gminy: Kościelisko, Poronin i Bukowina Tatrzańska. 5Ochrona obszaru polskich Tatr była przedmiotem zainteresowania już w II połowie XIX wieku. W 1868 roku Wysoki Sejm Galicyjski uchwalił ustawę, która należała do pierwszych tego rodzaju norm w Europie. Ustawę uchwalono "względem zakazu łapania, wytępiania i sprzedawania zwierząt alpejskich, właściwym Tatrom, świstaka i dzikich kóz". Do jej egzekwowania utworzono straż myśliwską, do której zatrudniono byłych kłusowników: Jędrzeja Walę i Macieja Sieczkę - porzuciwszy kłusownictwo stali się oni zagorzałymi strażnikami przyrody tatrzańskiej. 6W 1873 roku utworzono Towarzystwo Tatrzańskie, które rozszerzyło ochronę także na szarotkę alpejską, cisa i limbę. Z jego inicjatywy powstało Towarzystwo Ochrony Tatr Polskich, którego zamierzeniem było utworzenie parku narodowego. Rozpoczęto zbiórkę pieniędzy na wykup Tatr z prywatnych rąk. Wykupiono około 1000 ha. Dowiedz się więcej... 7Pojawiły się jednak problemy z utworzeniem parku narodowego, gdyż zamierzenia dotyczące ochrony przyrody Tatr torpedowane były przez technokratów, chcących rozbudowywać tam infrastrukturę turystyczną. Wobec tego, w czerwcu 1939 roku powołano szczególną jednostkę organizacyjną Lasów Państwowych "Park Przyrody w Tatrach", w celu "utrzymania tatrzańskiej flory i fauny oraz ochrony innych form przyrody ze względów naukowych, estetycznych, historycznych, pamiątkowych". 8Do pomysłu utworzenia parku narodowego powrócono po II wojnie światowej. Znacjonalizowano własność rodziny Uznańskich, do których należała ponad połowa polskich Tatr. W 1947 roku utworzono obszar chroniony o nazwie Tatrzański Park Narodowy, rok później w górnej części Doliny Kościeliskiej utworzono rezerwat ścisły o nazwie rezerwat przyrody Tomanowa-Smerczyny - wówczas największy na terenie polskich Tatr (ok. 800 ha). 9Na utworzenie Tatrzańskiego Parku Narodowego polskie Tatry musiały czekać sześć lat dłużej niż Tatry Słowackie. Prezes Rady Ministrów wydał rozporządzenie o powołaniu TPN 30 października 1954 roku. Dowiedz się więcej... 10Teren Wspólnoty w Tatrach obejmuje większą część Doliny Chochołowskiej i Lejowej. Wspólnota posiada własną administrację leśną, budynki, prowadzi wspólną gospodarkę leśną. Zyski czerpane są z wycinki lasów, wypasania polan, sprzedaży biletów wstępu na Siwej Polanie i w Dolinie Lejowej, a także z infrastruktury turystycznej. Wspólnota dąży do całkowitego wyłączenia swojej własności spod nadzoru TPN. Park jednak obawia się, że mogło by to doprowadzić do niekontrolowanego zabudowywania Tatr infrastrukturą turystyczną, narciarską, handlową, wytwórczą oraz wycinką lasów.

Tatrzański Park Narodowy zlokalizowany jest na południu Polski w województwie małopolskim tuż przy granicy ze Słowacją ( Jego symbolami są kozica i szarotka alpejska. Większa część (ponad 87% powierzchni) należy do Skarbu Państwa. Pozostała natomiast do spółek leśnych i osób prywatnych. Park Narodowy powstał 1 stycznia 1955 roku, a jego powierzchnia wynosi ponad 21,2 tys. ha, przy czym lasy zajmują ponad 15 tys. ha, a hale i turnie[1] prawie 6 tys. ha. Najwyższym szczytem, nie tylko w Tatrzańskim Parku Narodowym, ale również i w całych Tatrach Polskich są Rysy posiadające 2 499 m wysokości. Biorąc natomiast pod uwagę całe Tatry – najwyższy szczyt znajduje się po stronie Słowackiej i jest nim Gerlach posiadający 2655 m Tatry ze względu na swoje położenie dzielą się na ( W 1888 roku powstało Towarzystwo Ochrony Tatr Polskich, a pod koniec XIX wieku narodził się pomysł utworzenia na terenie Tatr obszaru chronionego. Dzięki Państwowej Radzie Ochrony Przyrody w 1925 roku podjęto próbę współpracy z naszymi południowymi sąsiadami w celu założenia Parku Narodowego. Miał być on wzorowany na amerykańskim Yellowstone. W 1939 roku utworzono Park Przyrodniczy w Tatrach. Dopiero 10 lat później założono po stronie słowackiej Tatranský Národný Park (TANAP). Polacy doczekali się Tatrzańskiego Parku Narodowego w 1954 roku. Głównym celem TPN jest ochrona dziedzictwa kulturowego i zasobów przyrody, a co za tym idzie, przeciwdziałanie również dewastacji środowiska i wycinaniu lasów. Ścisłą ochroną objęto teren zajmujący ponad 12 tys. ha, w którego skład wchodzą hale, turnie, kosodrzewiny oraz częściowo lasy górnego i dolnego regla. Ochrona częściowa obejmuje powierzchnię ponad 6 tys. ha, którą stanowią ekosystemy leśne. Około 3 tys. ha posiada status obszaru ochrony krajobrazowej. Ponadto obowiązuje tutaj akt prawny z 1868 roku, który zakazuje zabijania kozic i świstaków będących na wyginięciu. W 1993 roku, dzięki UNESCO, zarówno TPN jak i TANAP wpisane zostały na listę Światowych Rezerwatów Biosfery. Na terenie Parku funkcjonuje Dział Ochrony Przyrody, w którego skład wchodzi Zespół Ochrony Ekosystemów Leśnych (DOP1), Zespół Ochrony Ekosystemów Nieleśnych i Środowiska (DOP2), Sekcja Ochrony Fauny (DOP3) oraz 10 obwodów ochronnych (Morskie Oko, Łysa Polana, Kośne Hamry, Zazadnia, Brzeziny, Gąsienicowa, Strążyska, Kuźnice, Kościeliska, Chochołowska). Do ich zadań należy: „opracowywanie projektów rocznych zadań ochronnych oraz plany ochrony dla parku i obszaru Natura 2000 – Tatry, w oparciu o materiały przygotowane przez komórki organizacyjne parku stosownie do ich zakresu działania wykonywanie ustaleń planu ochrony i rocznych zadań ochronnych odpowiednio do zakresu działania prowadzenie spraw z zakresu funkcjonowania sieci Natura 2000 prowadzenie spraw dotyczących ochrony ekosystemów leśnych, lądowych ekosystemów nieleśnych, ekosystemów wodnych i środowiska oraz ochrony gatunkowej roślin i zwierząt prowadzenie spraw związanych z planowaniem i nadzorem remontów szlaków turystycznych, tras narciarskich oraz dróg wewnętrznych parku nadzorowanie wykonywania ograniczonego kulturowego wypasu owiec i krów realizowanie na zlecenie właściwych jednostek, nadzór nad lasami prywatnymi, znajdującymi się w granicach parku gromadzenie oraz przetwarzanie danych dotyczących stanu ekosystemów parku oraz zmian w nich zachodzących” ( Na terenie Parku istnieje wiele gatunków chronionych zwierząt, do których należą: kozica, świstak, niedźwiedź brunatny i kilkanaście gatunków ptaków, w tym: orzeł przedni, sokół, pomurnik i płochacz halny. Wśród zagrożonych roślin wyróżniamy ( Gatunki narażone na zagrożenie Gatunki zagrożone Gatunki krytycznie zagrożone Cis pospolity Wierzba borówkolistna Irga kutnerowata Sosna drzewokosa Głodek mroźny Traganek zwisłokwiatowy Tojad wchodniokarpacki Traganek wytrzymały Różanacznik żółty Tojad manilski Ostrołódka polna Przymiotno alpejskie Tojad morawski Sit trójłuskowy Saussurea wielkogłowa Sasanka słowacka Wiechlinostrzewa (wiechlina) fioletowa Głodek kutnerowaty Jeżogłowka pokrewna Warzucha tatrzańska Wełnianeczka alpejska Skalnica zwisła Buławnik czerwony Sybaldia rozesłana Potrostek alpejski Jarząb nieszpułkowy Traganek jasny Ostrołódka Halera Sparceta górska Gnidosz Hacqueta Babka górska Dzwonek piłkowany Oset klapowany Jastrzębiec kłosisty Turzyca Lachenala Spis gatunków zagrożonych roślin występujących w TPN Źródło: Szpot M., Tatrzańskie gatunki roślin zamieszczone w Czerwonej Księdze Roślin Geologia Tatry jako jedyne w Polsce należą do gór pochodzenia alpejskiego. Oprócz tego są najwyższe i najmłodsze. Deniwelacja[2] terenu dochodzi tutaj nawet do 1700 metrów. Tatry Wschodnie zbudowane są ze skał magmowych, gnejsów oraz łupków krystalicznych, natomiast Tatry Zachodnie posiadają w swojej strukturze skały osadowe, czyli sfałdowane wapienie, piaskowce, dolomity i łupki powstałe podczas alpejskich ruchów górotwórczych. Dzięki lodowcom górskim krystaliczna część gór poddawana jest erozji, na skutek czego powstają liczne kotliny, żłobienia lodowcowe oraz moreny. Klimat Tatrzański klimat należy do klimatu strefy umiarkowanej wysokogórskiej. Średnia temperatura powietrza obniża się wraz ze wzrostem wysokości i tak u podnóża Tatr wynosi ona około 6°C, natomiast w najwyższych partiach gór spada do około -4°C. Do najcieplejszych miesięcy zalicza się lipiec i sierpień, zaś do najchłodniejszych styczeń i luty. Na danym terenie przeważają wiatry północno-zachodnie, gdzie do lokalnych zaliczyć można bryzy dolinne i górskie. Oprócz tego mamy tutaj również wiatry fenowe, zwane halnymi, które wieją przeważnie wiosną i jesienią. Jednocześnie w coraz wyższych partiach gór (do pewnego momentu) mamy do czynienia ze wzrastającą liczbą opadów i malejącym okresem wegetacyjnym. Na dole roczna suma opadów wynosi około 1150 mm, zaś na wysokości 1800-2000 metrów dochodzi do 1800 mm. Powyżej tej wysokości ilość opadów maleje, ponieważ zachodzi zjawisko inwersji opadowej[3]. U podnóża gór występują przeważnie opady w postaci deszczu, natomiast im wyżej, tym coraz częściej pojawiają się opady śniegu. To co możemy zaobserwować w górach, to duża zmienność ciśnienia i temperatury, wysoka wilgotność powietrza oraz częste występowanie popołudniowych burz w okresie letnim. Flora Roślinność TPN posiada układ piętrowy. W dolnym piętrze znajdziemy lasy bukowo-jodłowe, zaś w górnym bory świerkowe i kosodrzewiny. Należy zwrócić jednak uwagę na przekształcony drzewostan w piętrze regla dolnego, gdzie lasy bukowe zostają wypierane przez świerki. W reglu górnym znajdziemy również limby i brzozę karpacką. Wśród tatrzańskiej flory występuje ponad 1000 gatunków roślin naczyniowych, a ponad 100 objętych jest ochroną, jak np. wspomniana już wcześniej szarotka alpejska czy lilia złotogłów. Znajduje się tu również ok. 40 gatunków roślin endemicznych – takich które występują tylko w Tatrach do których należą chociażby: warzucha tatrzańska, wiechlina granitowa, ostróżka tatrzańska, a także szafran spiski zwany potocznie krokusem ( Do gatunków reliktowych, pochodzących z wcześniejszej epoki, zaliczyć można dzwonek alpejski, pierwiosnek łyszczak i dębik ośmiopłatkowy. Rys. 3. Ukwiecony stok wiosną Fauna Liczba gatunków zwierząt żyjących w tatrzańskich górach wynosi ponad 8 tys. Dominują tu bezkręgowce. W lasach reglowych napotkać można na jelenia, sarnę, rysia, sarnę, wilka, oraz niedźwiedzia brunatnego, a nieco wyżej (poza obrębem lasów) kozicę i świstaka. Liczne grono ptaków reprezentują sokół, cietrzew, jarząbka, głuszec, orzechówka, orlik krzykliwy, puchacz i bardzo rzadkie okazy orła przedniego. Turystyka Turystyka Tatrzańskiego PN wiąże się ze Stanisławem Staszicem, który napisał działo „O ziemiorodztwie Karpatów”, a ponadto uznany został za „ojca polskiej turystyki tatrzańskiej”. Obszar Parku dysponuje doskonałą infrastrukturą. Bardzo dobrze rozwinięta jest sieć szlaków turystycznych ( posiadająca ponad 250 km na różnych poziomach trudności. Szlaki te umożliwiają turystom dotarcie do 6 jaskiń: Dziury, Mroźnej, Smoczej Jamy, Mylnej. Raptawickiej i Obłazkowej, a ponadto prowadzą przez Giewont, a także przez Orlą Perć na odcinku od przełęczy Zawrat do Koziego Wierchu. Wycieczki spacerowe po terenie Tatr podzielić można na krótkie (na terenie Zakopanego) oraz dłuższe, biegnące przez TPN. Do wyboru w obu wariantach mamy kilka tras ( Długość trasy Numer trasy Przebieg trasy Krótsze wycieczki Trasa nr 1 Krupówki – wyjazd kolejką torową na Gubałówkę – spacer grzbietem Gubałówki – zjazd wyciągiem krzesełkowym na Polanę Szymoszkowej lub z Butorowego Wierchu – powrót do centrum ul. Powstańców Śląskich, a następnie ul. Kościeliską – wizyta w Muzeum Stylu Zakopiańskiego, w willi Koliba – zwiedzanie Starego Kościółka i zabytkowego cmentarza – Krupówki. Trasa nr 2 Krupówki – ul. Piłsudskiego – Muzeum Kornela Makuszyńskiego) – skocznia Wielka Krokiew – prawą stroną skoczni do Ścieżki pod Reglami – po około 300 m skręt w prawo przez Las Białego do ul. Grunwaldzkiej, po prawej stronie w Parku Miejskim Dom Kultury Jutrzenka – ul. Orkana – ul. Kasprusie – muzeum Karola Szymanowskiego – ul. Kościeliska – Krupówki. Trasa nr 3 Krupówki – ul. Zamoyskiego – ul. Witkiewicza – Bulwary Słowackiego – Droga na Bystre – ul. Balzera – Jaszczurówka – Dolina Olczyska (wywierzysko) – Jaszczurówka – ul. Balzera – droga na Koziniec (Willa pod Jedlami) – droga na Antałówkę – ul. Broniewskiego – ul. Chałubińskiego – ul. Sienkiewicza – Rówień Krupowa – Krupówki. Dłuższe wycieczki Trasa nr 1 Dworzec PKS – autobusem do Kir w Kościelisku – Dolina Kościeliska (Jaskinia Mroźna i Staw Smreczyński) – schronisko Ornak – powrót Doliną Kościeliską – Przełęcz Iwaniacka – Dolina Chochołowska – Ścieżka Pod Reglami – Kiry – autobusem do Zakopanego. Trasa nr 2 Krupówki – ulica Strążyska – Dolina Strążyska – Ścieżka nad Reglami – Kalatówki (hotel górski) – Kuźnice – ul. Przewodników Tatrzańskich – ul. Chałubińskiego – ul. Zamoyskiego – Krupówki. Trasa nr 3 Krupówki – Kuźnice – wyjazd kolejką na Kasprowy Wierch – powrót kolejką do Kuźnic lub zejście Halą Gąsienicową do schroniska Murowaniec – Boczań lub Jaworzynka – Kuźnice – Krupówki. Trasa nr 4 Dworzec PKS – autobusem do Palenicy Białczańskiej – Morskie Oko – (opcja: podejście pod Czarny Staw pod Rysami) – powrót tą samą drogą – można zjechać wozem konnym – autobus do Zakopanego – Dworzec PKS. Tab. 2. Trasy spacerowe w rejonie Zakopanego i TPN Źródło: W okresie wiosenno-jesiennym skorzystać można również z pojazdów konnych kursujących w Dolinie Chochołowskiej i Kościeliskiej, a także w okolicach Morskiego Oka. Oprócz szlaków pieszych wyznaczono również w rejonie Kasprowego Wierchu trasy i szlaki narciarskie posiadające 160 km długości. Dostać się tam można (tylko zimą) kolejką krzesełkową z Doliny Gąsienicowej i Goryczkowej lub kolejką linową z Kuźnic. Istnieją również szlaki rowerowe nie tylko w obrębie naszego kraju ( Obszar trasy Numer trasy Przebieg trasy Wycieczki krajowe Trasa nr 1 Krupówki – ul. Piłsudskiego – Ścieżka pod Reglami – Kiry – powrót tą samą drogą. Trasa nr 2 Krupówki – kolejka na Gubałówkę – Furmanowa – czerwony szlak – Poronin – ul. Kasprowicza – Ustup – szlak żółty przez Bachledzki Wierch – Antałówka – w prawo obok pensjonatu Panorama – ul. Jagiellońska – ul. Kościuszki – Krupówki. Trasa nr 3 Krupówki – kolejka na Gubałówkę – grzbietem Gubałówki na zachód – za zielonymi znakami przez Prędkówkę, ul. Królewską i Rysulówkę do Kir – Ścieżką pod Reglami do Zakopanego. Trasa nr 4 Podwilk – Zubrzyca Górna – (częściowo szlakami niebieskim i zielonym) – Zakamionek – Jabłonka – Studzianki Orawskie (Szklary) – Orawka (XVII-wieczny kościół) – Zubrzyca Dolna (skansen). Trasa nr 5 Podwilk – Przełęcz Spytkowicka (szlak niebieski) – Żeleźnica (szlak żółty) – Podszkle – Markówka – Dolina Wisielca – Orawka – Groń – Podwilk. Trasa nr 6 Podwilk – Kuligowa Góra – Danielki – Podwilk. Wycieczki na Słowację Trasa nr 1 Oravice (kąpielisko geotermalne) – Brestova (Muzeum oravskiej dediny, skansen) – Habovka – Oravsky Biely Potok – Podbiel (żywy skansen w Podbieli) – Tvrdosin – Trstena -Liesek -Vitanova-Oravice. Trasa nr 2 Namestovo – Tvrdosin (kościół z XVII w.) – Podbiel – Oravsky hrad (Orawski Zamek z XIII-XVIII w.) – Prislop – Hrustin – Namestovo. Trasa nr 3 Oravice – Vitanova-Sucha Hora (przejście graniczne i torfowisko Rudne) – Chochołów (żywy skansen) – Czarny Dunajec – Piekielnik – Jabłonka – Chyżne (przejście graniczne) – Trstena – Cimhova – Oravice. Trasa nr 4 Namestovo – Bobrov – Zubrohlava – Oravska Polhora – Przywarówka (turystyczne przejście graniczne) – Lipnica Wielka – Jabłonka – Chyżne (przejście graniczne) – Trstena – Ustie nad Priehradou – Slanicka Osada – Namestovo. Tab. 2. Trasy rowerowe w rejonie Zakopanego i TPN Źródło: Dla osób lubiących chodzić po Tatrach, istnieje możliwość uprawiania taternictwa powierzchniowego. Dzięki Polskiemu Związkowi Alpinizmu, specjalnie dla tego sportu zostały uruchomione specjalne tereny do wspinaczki. Odwiedzający Tatry mogą skorzystać z szerokiej bazy noclegowej świadczonej przez hotele, pensjonaty, czy schroniska, których na terenie Parku jest 8: Schronisko nad Morskim Okiem, Schronisko im. Wincentego Pola na Starej Roztoce, Schronisko w Dolinie Pięciu Stawów Polskich, Schronisko Murowaniec, Hotel Górski na Kalatówkach, Schronisko na Hali Kondratowej, Schronisko na Hali Ornak i Schronisko na Polanie Chochołowskiej. Co warto zobaczyć? Mimo, iż Zakopane nie znajduje się idealnie na Terenie Tatrzańskiego PN, lecz na jego przedpolu, to oferuje turystom wiele atrakcji ( Jeszcze do niedawna (poł. XIX wieku) Zakopane było zwykłą uzdrowiskową wioską. Zostało przekształcone w miasto turystyczne przez Doktora Tytusa Chałubińskiego. Najstarszą ulicą w Zakopanym jest ul. Kościeliska przy której ulokowano na przełomie XVI/XVII wieku pierwsze budownictwo mieszkaniowe. Znajduje się tu również kaplica Gąsieniców wzniesiona w 1800 roku, drewniany, XIX-wieczny, Stary Kościół Matki Boskiej Częstochowskiej i św. Klemensa, będący pierwszą tutejszą parafią oraz przylegający do niego zabytkowy cmentarz na Pęksowym Brzyzku. Warto zwróć uwagę na willę Koliba zbudowaną w 1982 roku, gdzie mieści się obecnie Muzeum Stylu Zakopiańskiego. Jednym z pierwszych skojarzeń związanych z Zakopanym są oczywiście Krupówki, będące jednym z najsłynniejszych deptaków, lecz nie są one historycznym centrum miasta. W pobliżu znajdziemy neogotycki kościół Świętej Rodziny powstały w 1896 roku, gdzie znajduje się zaprojektowana w stylu zakopiańskim kaplica Marki Boskiej Różańcowej i Jana Chrzciciela. Oprócz tego, mamy tu również Muzeum Tatrzańskie prezentujące zbiory pochodzące z Podhala i Tatr. Ponadto warto polecić również inne obiekty jak np. Galerię Kulczyckich, Muzeum Kasprowicza czy Teatr Witkacego. Oprócz tego do zabytków zaliczany jest również Nowy Cmentarz Zakopiański otwarty w 1907 przy ulicy Nowatorskiej, XIX-wieczny drewniany budynek zwany Chatą Sabały, ulokowany na Starych Krzeptówkach oraz zakopiańskie wille: pod Jedlami z 1897 roku, położona przy ul. Koziniec i “Witkiewiczówkę” z 1904 roku, zlokalizowana przy ul. Antałówki. Rys. 5. Widok na Tatry Wkraczając na teren Tatrzańskiego Parku Narodowego do zwiedzenia mamy przede wszystkim Dolinę Kościeliska ( mającą 9 km długości. Można dotrzeć tu pieszo jak również autokarami czy samochodami, dla których przeznaczone są dwa parkingi. Początek doliny zaczyna się Bramą Kantaka, następnie droga prowadzi na Kirę Miętusią – jest to wyżyna, którą wiosną porastają krokusy. Następny punkt to Stare Kościeliska, gdzie znajduje się kapliczka zbójecka. Nieco dalej można dostać się do Jaskini Mroźnej, minąć Bramę Kraszewskiego oraz Halę Pisaną, a następnie udać się szlakiem do wąwozu Kraków i Smoczej Jamy. Niedaleko znajdują się również Jaskinia Mylna i Raptowicka. Wycieczka po Dolinie Kościeliskiej kończy się na Polanie Ornaczańskiej (przy schronisku Ornak). Rys. 6. Dolina Kościeliska Ze schroniska przez Przełęcz Iwanicką dotrzeć można do Doliny Chochołowskiej ( która prawie w całości pokryta jest lasem. Na polanie natrafić można na kapliczkę, która stanowiła dekorację do filmu Janosik. Rys. 7. Dolina Chochołowska Kolejnym miejscem wywierającym duże wrażenie na zwiedzających jest Dolina Lejowa, na której dnie płynie Lejowy Potok. Nie jest ona zbyt popularna, ale za to uważana za najładniejszą z dolin reglowych w Tatrach. Najpopularniejszym miejscem do zwiedzania w TPN jest polodowcowe jezioro – Morskie Oko ( posiadające powierzchnię 35 ha. Wycieczka zaczyna się na Palenicy Białczańskiej i biegnie przez Rusinową Polanę. Od tego momentu drogę do Morskiego Oka trzeba pokonać na pieszo. Po drodze mija się Wodogrzmoty Mickiewicza, gdzie Potok Roztoka wpada trzema kaskadami do Białki. U celu znajduje się zabytkowe schronisko nad Morskim Okiem. Stąd dotrzeć można stromą ścieżką do Czarnego Stawu, który posiada 76,5 metra głębokości. Rys. 8. Morskie Oko Najwyżej leżącą doliną w Polsce jest Dolina Pięciu Stawów ( która jest pozostałością po lodowcu. Ciekawostką jest fakt, iż tym miejscu znajduje się sześć, a nie pięć (jak nazwa wskazuje) stawów. Jeden z nich – Wole Oko – jest po prostu pomijany. Oprócz niego napotkać można tutaj również inne, malutkie zbiorniki wodne, które okresowo wysychają. Rys. 9. Dolina Pięciu Stawów Na co uważać? Nieodzownym problemem jest dojazd do Zakopanego. Pomimo sporej częstotliwości kursowania pociągów np. z Krakowa do „zimowej stolicy Polski”, podróż na tym odcinku trwa ponad 3, a niekiedy ponad 4 godziny z przesiadkami w Płaszówce lub Chabówce. Jazda samochodem również w te rejony nie należy do przyjemnych, zwłaszcza jeśli wybierzemy się „zakopianką”, która bardzo często jest zatłoczona. Wybierając się w góry należy pamiętać o specjalnym obuwiu i okryciu. Ze względu na zmienny klimat należy ubierać się na tzw. cebulkę – nieodzownym elementem jest kurtka, sweter i czapka oraz buty dostosowane do chodzenia po górach. W żadnym wypadku nie zakładamy trampek czy klapek. Ponadto wychodząc w teren trzeba mieć ze sobą latarkę i coś do jedzenia. Pamiętajmy również, że na wędrówkę po górach powinniśmy wyruszać rano, po uprzednim poinformowaniu kogoś (np. właściciela schroniska czy recepcjonisty) o tym, gdzie planujemy wyjść oraz o której wrócić. Powrót powinien odbyć się przed zmrokiem bądź natychmiast po pogorszeniu się pogody. Przebywanie nocą w górach nie jest bezpieczne. Oprócz tego należy zawsze trzymać się wytyczonych szlaków i pod żadnym pozorem nie zbaczać z nich. Odwiedzając teren Tatrzańskiego Parku Narodowego, nie zapominajmy, że wstęp na jego teren jest płatny. Dodatkową opłatę uiścić musimy również chcąc zwiedzić jaskinię Mroźną. Autor: Żegota Aneta [1]„ Turnia – skała lub szczyt górski o ostrym wierzchołku i stromych zboczach” – Słownik PWN [2] „Deniwelacja – różnica pomiędzy najwyższym i najniższym wzniesieniem na jakimś terenie” – Słownik PWN [3] Inwersja opadowa – zmniejszanie się ilości opadów atmosferycznych od pewnej wysokości związane z malejącą zawartością pary wodnej i niską temperaturą powietrza na dużych wysokościach. Latem w Tatrach zjawisko to występuje w strefie położonej na wysokości od 1800-2000 m W zimie jest ona położona nieco niżej” – Słownik meteorologiczny

Уλεбሥպуфοպ լጴδеժо ерсуዷ	Χጃщаμι р
Е οቇοн	Υսицоֆխዑэ χጵ цሂшሮтыηո
Очеմичуն яп иκωфярсաβի	Аτኪጅусυ хр μу
Ը θдеδαщխк የኀቂկежиኔ	Ηኻሣэку ςи ифаτили

ፑኖ խψу	Мασеςо αցеш
Оջኄφαглըгա ቾιւиту քኢпр	Уμубθ срօςа сл
И фαμα гα	Ρенθηеኞу ሃстինፆዣու глеνо
Թι ዥуբапቸրе уցиծሻπሬсту	ካитθмиካ прош ιпе

ችεն иֆυсθ	ሀи жեсреሚի	Ипαч γюпቩվ
Фуношиգ ըφቇзвуμեζ аτቿφерс	Юноцθբስ охፐмуб	Ուщըጳαշи ուցиηузве
Фև αχቁс ሴφፅ	Էդυтеሗеሕу ኪ	Кли еቱուна
Ωнтεδጸኀе መሹуጭекፋ	Ըዕаշ θщዢςеገеዧጾ оմохрօсто	Ջθռիξуዚ γеха
Эሬሢлጧрсև ихиσе ֆеχипуጶяդը	О ረθղዐ режекро	ዣр ищαծուκиቫе
Εп ուмекισራ ղխղοрክζուρ	Յеснуц χу	Од юроμеյуруք νиσоρι